Çocukların fiziksel, bilişsel, dil, sosyal, duygusal, alanlardaki gelişimlerini takip etmek çocuğun büyüme ve gelişme basamaklarını sağlıklı bir şekilde tamamlamasına yardımcı olmak adına oldukça önemlidir. Bu yazımızda çocukların yaş dönemlerine göre bu alanlarda kazanması gereken gelişim özelliklerine yer verdik. Ancak unutmamamız gereken önemli bir husus var: Bireysel farklılıklar; her çocuk biriciktir ve gelişim basamaklarını kendi hazır oluş durumuna, genetik ve çevresel faktörlere göre tamamlayacaktır.

0- 12 Ay Bebeklik Dönemi

Yeni Doğan Dönemi (0-1 AY)

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Düz bir yüzeye yatırıldığında kafasını kısa süreyle kaldırabilir.
  • Yüze odaklanabilir.
  • Günde ortalama 20-22 saat uyuyabilir.
  • Yüzünün 15 cm üzerinde yay şeklinde hareket ettirilen nesneyi orta hattın ötesine kadar takip edebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Çıngırağa bir şekilde yanıt verir (ağlayarak veya sakinleşerek).
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Sizin gülüşünüze gülüşle yanıt verebilir. 
  • Kendiliğinden gülmeye başlayabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Ağlama dışında sesler çıkarabilir.

Süt Çocukluğu Dönemi (2-12 AY)

2. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Karnının üzerindeyken başını 45 derece yukarı kaldırabilir.
  • Dik oturduğu zaman başını dik tutabilir.
  • Karnının üzerindeyken kollarının yardımı ile göğsünü yerden kaldırabilir.
  • Bir yana yuvarlanabilir.
  • Bir nesneye uzanabilir ve küçük nesnelere dikkat gösterebilir.
  • Parmaklarının ucuna oyuncak tutuşturulduğunda onu kavrayabilir.
  • İki elini kavuşturabilir.
  • Yüzünün 15 cm uzağındaki bir nesneyi 180 derece (bir yandan öbür yana) takip edebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • 1.5 aylık olduğunda çıngırağa belli bir şekilde tepki gösterir (ürkerek, susarak, ağlayarak).
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Gülücüğünüze gülücükle karşılık verebilir.
  • Kendiliğinden gülmeye başlayabilir ve sevinç çığlıkları atabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Ağlama dışında sesler çıkarabilir.
  • Agu gibi içinde sessiz harfler olan kelimeler oluşturabilir.

3. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Karnının üzerindeyken kafasını 45 ile 90 derece arasında yukarı kaldırabilir. 
  • Yüzüne 15 cm uzaklıktaki bir cismi başından sonuna dek takip edebilir.
  • İki elini kavuşturabilir ve ellerini izlemeye başlarlar. 
  • Dik oturtulduğu zaman kafasını dik tutabilir.
  • Karnının üzerindeyken kollarının yardımıyla göğsünü yerden kaldırabilir. 
  • Bir nesneye uzanabilir ve onu kavrayabilir.
  • Oturması için kollarından çekildiğinde kafasını kontrol edebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Küçük nesnelere dikkat gösterebilir.
  • Sesin geldiği yöne dönebilir (özellikle annesinin sesine).
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Bebeğiniz yüksek sesle gülebilir.
  • Memnuniyet çığlıkları atabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Agu gibi sessiz harf kombinasyonları yapabilir. 
  • Kendisiyle konuşulduğunda gülümser, sakinleşip konuşan kişiyi dinleyebilir.
  • Annesinin sesini tanır.

4. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Karnının üzerinde duruyorken başını 90 derece kaldırabilir.
  • Yüzünün yaklaşık 15 cm üzerinde tutulan bir cismi 180 derecelik bir yay boyunca 
  • takip edebilir (bir taraftan diğer tarafa)
  • Dik durumda iken başını tutabilir.
  • Bir taraftan diğerine yuvarlanabilir.
  • Ellerinden tutularak oturtulduğunda başını gövdesi ile aynı seviyede tutabilir. 
  • Dik tutulduğunda bacakları üzerine biraz ağırlık verebilir.
  • Destekli oturmaya başlayabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Bir üzüm kadar küçük nesnelere dikkat edebilir.
  • Ses yönüne (özellikle annesinin sesine) döner.
  • Sese doğru dönebilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Yüksek sesle gülebilir.
  • Neşe ile çığlıklar atabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Başkaları konuştuğunda dinlemek için susabilir.
  • S, k, g gibi harfler ve ünlü harfleri uzatarak sesler çıkartabilir.

5. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Dik oturduğunda başını düz tutabilir.
  • Karnının üstünde yatarken kollarından destek alarak göğsünü yerden kaldırabilir.
  • Bir taraftan bir tarafa yuvarlanabilir.
  • Bir nesneye doğru uzanabilir.  
  • Parmaklarının uçlarına değdirilen bir çıngırağı kapabilir.
  • Bacaklarının üzerine bir miktar ağırlık verebilir.
  • Ellerinden çekilerek oturtulduğunda başını gövdesi ile aynı seviyede tutabilir.
  • Bebeğiniz belki yardımsız olarak oturmayı da başarabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Bir üzüm kadar küçük nesnelere dikkat edebilir.
  • İnsan sesine doğru dönebilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Neşe ile çığlıklar atabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Agu ve benzeri sesli ve sessiz kombinasyonları çıkartabilir.

6. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Destekle oturabilir.
  • Artık cisimlere uzanarak onları alabilir.
  • Emeklemeye başlayabilir veya emekleme çabalarında olabilir.
  • Ellerinden tutup kaldırmak istediğinizde ayaklarına doğru yüklenebilir.
  • Elleriyle ve ayaklarıyla oynamayı çok sever.
  • Biberonunu eliyle kavrayacak kadar kavrama yeteneği gelişmiştir.
  • İlk dişleri çıkmaya başlayabilir, bu nedenle bazı zamanlar huysuz olabilir, ateşi çıkabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Eşyaları uzun süre inceler ve onları tanımaya çalışır.
  • Kırmızı ve turuncu gibi canlı renkler ilgisini çeker.
  • Düşen nesneleri arayarak nerede olduğunu bulmaya çalışır, bu nedenle elindeki nesneleri atmayı çok sever.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Elinden oyuncağınızı aldığında tepki gösterebilir.
  • Onu kucağınıza almanız için size doğru uzanabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Önceden tesadüfen çıkardığı sesleri artık amaçlı olarak çıkartabilir.
  • Çıkardığı seslerin sayısı ve türü artar. 
  • Dil kontrolü arttığı için daha fazla sessiz harf çıkartabilir. 
  • Öğrendiği yeni sesleri tekrarlayabilir. 
  • Mırıldanmalar başlar.

7. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Yardımsız olarak oturabilir.
  • Kendi kendine kraker yiyebilir.
  • Dik tutulduğunda bacakları üzerine ağırlık verebilir.
  • Bir elinden diğerine bir nesneyi geçirebilir.
  • Birisine ya da bir eşyaya tutunarak ayakta durabilir.
  • Oturur durumdan ayakta durur duruma kendini çekebilir.
  • Yüzükoyun yatarken oturur duruma geçebilir.
  • Eşyalara doğru yürümeye çalışabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Ulaşamayacağı bir yerdeki oyuncağı alabilmek için çabalayabilir. 
  • Düşen bir nesneyi arayabilir.
  • İnsan sesine doğru dönebilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Oyuncağını aldığınızda itiraz edebilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Anlamını bilmeksizin anne ve baba diyebilir. 
  • Duyduğu seslerin bazılarını taklit edebilir.

8. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Ayakta tutulduğu zaman ayaklarının üzerine bir miktar ağırlık veriyor olmalıdır. 
  • Bir küpü yada başka bir nesneyi bir elinden öbür eline geçirebilmesi lazımdır.
  • Artık bebeğiniz bir yere veya bir kişiye tutunarak ayakta durabilir. 
  • Karnının üstünde yatarken oturur duruma geçebilir. 
  • Baş parmağı ile işaret parmağını kullanarak küçük nesneleri parmaklarının arasında tutabilir. 
  • Bebeğiniz biraz erken olmakla beraber oturur durumda iken kendini itip ayakta durur pozisyona gelebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Bir oyuncağı arayıp bulmalı ve avucunun içine almalıdır.
  • Duyduğu bir sese doğru dönebilmelidir. 
  • Oyuncağını vermemek için direnir.
  • Ulaşamayacağı bir oyuncağı almak için çabalar.
  • Ce-e oynayabilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Bebeğiniz güle güle oyunu oynayabilir ya da giden birisine el sallayabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Yarı anlaşılır bir şekilde anne-baba diyebilir.

9. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Uzaktaki bir oyuncağı yakalamaya çalışabilir. 
  • Oturur pozisyonda ayağa kalkabilir.
  • Yüzüstü pozisyonda oturur duruma geçebilir. 
  • Birisine veya bir şeye tutunarak ayağa kalkar ve durur.
  • Başparmağı ve herhangi bir parmağı ile nesneleri tutabilir.
  • Mobilyalara tutunarak yürüyebilir.
  • Fincandan ya da bardaktan tek başına su içebilir.
  • Tek başına ayakta bile durabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Düşen nesneleri takip edebilir.
  • El oyunları oynayabilir ve el sallayabilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Oyuncağını kimseye kaptırmaz.
• DİL GELİŞİMİ
  • Anne baba der.
  • Hatta bebeğiniz anne baba dışında bir iki kelimede söyleyebilir. 
  • Mırıldanmaları tekrarlıdır.

10. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Birisine yada bir şeye tutunarak ayakta durabilir. 
  • Oturur durumdayken kalkabilir.
  • Yüzüstü yatarken oturur duruma geçer.
  • Küçük objeleri başparmak ve diğer parmakları kullanarak kaldırabilir. 
  • Eşyalara tutunarak yürüyebilir.
  • Bir an için destek almadan ayakta durabilir.
  • Bir fincandan tek başına su içebilir.
  • Bir iki adım atabilir ve hatta biraz erkenci davranıp yürüyebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • İsteklerini ağlamadan da belli edebilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Bir oyuncağını almaya çalıştığınızda karşı koyar. 
  • Oyun için el çırpabilir ve el sallayabilir.
  • “Hayır” kelimesini anlayabilir fakat buna nadiren uyar.
• DİL GELİŞİMİ
  • Rastgele anne-baba diyebilir. 
  • Anne ve baba kelimelerini bilinçli olarak söyleyebilir.
  • Anlaşılmaz garip bir dil kullanarak konuşabilir.

11. Ayın Sonu

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Küçük bir objeyi baş ve diğer parmaklarının herhangi bir yerini kullanarak kaldırabilir.
  • Eşyalara tutunarak yürüyebilir.
  • Anlık ya da daha uzun süre ayakta desteksiz durabilir hatta bir kaç adım atabilir.
  • Kendi başına bir fincan su içebilir.
  • Bebeğiniz iyi yürüyebilir.
  • Top oynayabilir, topu size geri yuvarlar.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Nesne sürekliliği (nesne görünürde değilken de var olmaya devam etmesi) henüz gelişmediği için bebek yeri değişen/farklı yere saklanan nesneleri eski yerinde aramaya devam eder.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • El çırpma ya da el sallama oyunu oynayabilir.
  • “Hayır” kelimesini anlar, fakat her zaman buna uymaz.
  • Artık isteklerini ağlamadan da gösterebilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Anne, baba hatta başka bir kaç kelime daha anlamını bilmeden söyleyebilir.
  • Kendince anlaşılmaz bir dilde sözler söyleyebilir.
  • Sesleri bilinçli olarak taklit ederler.

Oyun Çocukluğu Dönemi (1- 3 Yaş)

1 Yaş Çocuk Gelişimi

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Eşyalara tutunarak ya da tutunmadan yürüyebilir. 
  • Bir bardaktan kendi başına bir şeyler içebilir.
  • Ayakta destekli ya da desteksiz durabilir.
  • Yardımsız oturma pozisyonuna gelebilir.
  • Kendi başına ayakta durabilir.
  • Bol bol emekler.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Önünde sakladığınız oyuncağı rahatça bulabilir.
  • İsmi söylenen nesneye bakabilir.
  • Nesneleri atarak, çarparak, sallayarak, ısırarak farklı yollar ile tanımaya başlar.
  • Hikaye kitabından bir sayfayı anlatırken sizi dinleyebilir, dikkatini ona
    yönlendirebilir. (ona hikaye okuyun- göz kontağı kurarak konuşun)
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • “Ceee-e” gibi oyunları oynamaktan keyif alır.
  • Yabancıların yanında çekingen ve kaygılı olabilir.
  • Sesin tonundan duyguları ayırt edebilir (konuşma tonunuza dikkate edin-
    duruma uygun tepki vererek konuşun).
  • El çırpma oyunu oynayabilir ya da el sallayabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • Söylediğiniz “Dada, mama, baba” gibi sesler çıkarabilir.
  • Anne baba diyebilir, hatta birkaç kelime daha söyleyebilir. 
  • Kendince garip bir dilde konuşabilir.
  • İşaretler olmadan oluşan sözlü emirleri anlayıp, uyabilir.

2 Yaş Çocuk Gelişimi

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Düşmeden yürür, koşar.
  • Bardaktan su içebilir.
  • Kaşığı tutabilir, kendi yemek yemeye gayret eder.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Nesne sürekliliğini kazanmıştır. Saklanan nesneleri bulabilir ve bunu oyun haline getirebilir. 
  • Kısa yönergeleri anlar ve uygular. (Bana topu ver.)
  • Günlük nesneleri, hayvanları tanır. 
  • Kısa dikkat süresi vardır.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Benmerkezci yapıdadır, kendinin bir birey olduğunu fark etmeye başlar.
  • Bağımsız olmaktan zevk alır.
  • Karşı gelmeleri artar. 
  • Tutturmalar, ağlama krizleri görülebilir. 
  • Korkularının olduğu ve kötü rüyalar görmeye başladığı gözlemlenebilir.
  • Gerçek ile hayali ayırt edemez.
  • Çok meraklıdır.
  • Tehlikeli kavramı henüz gelişmemiştir. (Hatırlayın! Yalnız bırakmayın; ortamı güvenli hale getirin).
  • Yardım almadan verilen görevi tamamlamak için uğraşır (oyuncakların toplanması gibi basit ev işlerine yardım eder).
  • Akranları ile yan yana oyun oynar, paylaşmayı pek sevmez.
• DİL GELİŞİMİ
  • 2 kelimeli cümleler kurar. (Anne su!)
  • İsteklerini ifade edebilir.

3 Yaş Çocuk Gelişimi

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Rahatça yürür, koşar, zıplar ve tırmanır.
  • Kendi üstünü giyebilir, çıkarabilir.
  • Kaşık ve çatalı uygun şekilde kullanabilir.
  • Boya kalemlerini, makası kullanmaya başlar.
  • Çocuğun kasları tuvaletini tutarak bezden vazgeçebilecek olgunluğa gelmiştir. 2 yaşından itibaren sizin desteğinizle yavaş yavaş bezi bırakabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Gerçek ile hayali ayırt edemeyebilir.
  • Çevresindeki her şey hakkında soru sorar, yoğun bir öğrenme isteği vardır. (Sebep ve sonuçları anlamak için “niçin” diye sorar.)
  • Olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkisini kurar. (Yağmur yağdığı için ıslandım.)
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Cinsiyetini bilir. Kız ve erkek arasındaki fark, cinsel organlar ilgisini çekmeye başlar.
  • Ebeveynleri tarafından okunan hikayeleri dinlemeyi sever.
  • Ebeveynlerinden övgü ve duyarlılık bekler.
  • Kuralları ve yönergeleri anlar, uygulayabilir. Rutinleri sever.
  • Diğer çocuklar ile paylaşım ve işbirliği kurabilir.
  • Bu dönem oyun çağıdır, ikili üçlü oyunlar başlar.
  • Yetenekleri gelişir, kuralları, başkalarının ihtiyaçlarını öğrenir.
• DİL GELİŞİMİ
  • 3-4 kelimeyi bir araya getirebilir. 
  • Cümleler kullanarak kendini ifade edebilir.
  • Yeni sözcükler öğrenir ve doğru şekilde kullanır.

Okul Öncesi Çocukluğu Dönemi (4-6 Yaş)

4 Yaş Çocuk Gelişimi

Bu yaş, çocuğun zihinsel ve motor becerilerde hızlı bir gelişime girdiği bir yaş dönemidir.

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Dengesi gelişmiştir.
  • Merdivenlerden yardımsız inip, çıkabilir.
  • Kalemi yetişkin gibi tutup çizebilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Sıklıkla neden ve nasıl sorularını sorar.
  • Dikkat aralığı genişlemiştir, dikkatini 10-15 dk verebilir.
  • 3-4 yönergeyi sırasıyla uygulayabilir.
  • Hayal gücünün sınırları çok geniştir. 
  • Zıt kavramları bilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Öz bakım becerilerini kendi tamamlayabilir. (diş fırçalama/giyinme/
    soyunma)
  • Akranları ile oynamaktan, vakit geçirmekten hoşlanır.
  • Beklemeyi ve isteklerini ertelemeyi öğrenir.
  • Bir çok farklı duyguyu deneyimler.
  • Kişilerin duygularını anlayabilir, sebeplerini tahmin edebilir.
  • Kuralları anlar, uygulamaya yatkındır.
• DİL GELİŞİMİ
  • Daha uzun cümleler kurabilir.

5 Yaş Çocuk Gelişimi

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Bedensel koordinasyon ve dengesi artar.
  • Çatal, kaşık ve zaman zaman bıçak kullanabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Dikkatli ve belleği güçlüdür.
  • Doğru/yanlış, yalan/doğruyu ayırt edebilir.
  • Neden sorularına cevap verebilir.
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Öz bakım ihtiyaçlarını genel olarak kendi tamamlar.
  • Onay arayışı içindedir.
  • Cinsiyet farkını net olarak bilir.
  • Arkadaşları ile vakit geçirmenin önemi artar.
• DİL GELİŞİMİ
  • Bir yetişkin gibi konuşabilir.
  • Konuşması akıcıdır, uygun çoğul eklerini ve zaman kiplerini kullanabilir.
  • Kelime dağarcığı yaklaşık bin kelimedir.

6 Yaş Çocuk Gelişimi

• FİZİKSEL – MOTOR GELİŞİM
  • Kalemle şekil, harf, rakam çizer.
  • Sınırları taşırmadan boyar.
  • Makas kullanır.
  • Yardımsız giyinir, soyunur.
  • Düğmesini ilikleyebilir. 
  • Ayakkabısını bağlayabilir.
• BİLİŞSEL GELİŞİM
  • Renkleri, rakamları bilir.
  • Nesneleri özelliklerine göre karşılaştırabilir (en büyük- büyük-küçük- en küçük)
  • Haftanın bazı günlerini, sabah, akşam gibi zaman kavramlarını bilir.
  • Doğa ile ilgili merakı artar, bunlara dair sorular sorabilir (Örneğin; neden kar yağar, nasıl şimşek çakar gibi)
  • Olayların sonuçlarına dair fikir yürütür (Bir olayın/öykünün sonucuna dair tahminler geliştirebilir).
• SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM
  • Sosyal kurallara uyar.
  • Uyumlu olmak önemlidir. 
  • Çocuklarla işbirliği yaparak oynar.
  • Fark edilmek ve övülmek ihtiyaçları nedeniyle pek «geçimli» değildir.
  • Aynı yaş ve aynı cinsiyetteki arkadaşları ile oynamayı tercih eder.
  • Kardeşini ya da arkadaşını kıskanabilir.
• DİL GELİŞİMİ
  • 5 ve daha fazla kelimeden oluşan cümleler kurabilir.
  • Olayları zaman sırasına göre anlatabilir.
  • İki bin kadar kelime bilir.
  • Öğrenmek istediği şeyler için sorular sorar.